✨Chỉ huy Ramona

Chỉ huy Ramona (Comandanta Ramona, 1959 - 6 tháng 1 năm 2006) là bí danh của một nữ lãnh đạo cấp cao người Maya của Quân đội Giải phóng Dân tộc Zapata (Ejército Zapatista de Liberación Nacional - EZLN, hay quân đội Zapatista), một tổ chức cách mạng của người dân da đỏ bản địa có căn cứ đặt ở Chiapas, một bang nằm ở miền Tây Nam của México. Bà là một trong những nữ lãnh đạo nổi tiếng nhất của quân đội Zapatista và có vai trò quan trọng trong thời kỳ đầu của cuộc khởi nghĩa Zapatista tại Chiapas, và bà cũng là thành viên của Hội đồng Bản địa Cách mạng Bí mật (Comité Clandestino Revolucionario Indígena - CCRI)

Mặc dù là phụ nữ, Ramona đã vượt qua định kiến về kỳ thị nữ giới để trở thành một lãnh đạo chủ chốt của phong trào Zapatista. Bà đã tham gia tích cực trong việc đòi quyền bình đẳng cho phụ nữ, vận động việc sử dụng đại trà bao cao su và vận động cho quyền tự do yêu đương và sống chung với nhau mà không cần kết hôn, đây là những yêu cầu táo bạo xét trong một nước toàn tòng Công giáo như México. Ramona được cho là thành biểu tượng của bình đẳng và phẩm giá cho những phụ nữ nghèo khổ và cho những phụ nữ người bản địa.

Tiểu sử và sự nghiệp

Ramona là một trong những thành viên tham gia phong trào Zapatista từ sớm và đóng một vai trò quan trọng trong việc gây dựng quân đội Zapatista. Bà cùng với một đồng đội là Ana Maria đã tham gia biên soạn Luật Cách mạng của Phụ nữ vào năm 1993 dựa trên việc nghiên cứu tỉ mỉ về vấn đề bất bình đẳng nam nữ trong cộng đồng người da đỏ Chiapas. Trong cuộc khởi nghĩa Zapatista ngày 1 tháng 1 năm 1994, Ramona tổ chức nhánh tấn công chỉ huy bởi Ana Maria. Bà cũng là một trong những đại diện của ELZN tham gia đàm phán và ký kết Hòa ước San Andrés vào tháng 2 năm 1996 và tham gia tích cực vào quá trình vận động yêu cầu chính phủ México thực hiện nghiêm ngặt các điều khoản của hòa ước. Bà đặc biệt yêu cầu chính phủ phải giải quyết vấn đề kỳ thị phái nữ, thực thi các cải tổ về pháp luật để đảm bảo bình đẳng giới tính và xóa bỏ tâm tưởng "nam tôn nữ ti" đang tồn tại trong xã hội. Vào tháng 10 cùng năm, một cuộc họp mặt khẩn cấp của Đại hội được tổ chức trước tình hình các cuộc hội họp của những tổ chức người bản địa diễn ra khắp nơi và việc chính quyền càng ngày càng bị quân sự hóa. Mặc dù ban đầu ELZN bị cấm tham gia. Cuộc phẫu thuật này đã kéo dài cuộc sống bà thêm một thập kỷ.

Chỉ huy Ramona mất ngày 6 tháng 1 năm 2006. Phó chỉ huy Marcos, lãnh đạo của ELZN, đã tạm ngưng "Chiến dịch Khác" trong vòng ít ngày để tham gia tổ chức tang lễ cho Ramona.