✨Binh đoàn sản xuất và xây dựng Tân Cương

Binh đoàn Sản xuất và Xây dựng Tân Cương (), tên khác là Công ty Tập đoàn Tân Kiến Trung Quốc (中国新建集团公司), Các binh đoàn kiến thiết được chính quyền Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa thiết lập trên các khu vực biên giới có dân cư thưa thớt như tại Hắc Long Giang, Nội Mông và Tân Cương. Chính quyền Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa cũng gặp phải vấn đề trong việc phải làm gì đối với các binh lính phi cộng sản vốn đã xa rời hoạt động sản xuất kinh tế trong nhiều năm.

Đầu thập niên 1950, chính quyền Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa dần ổn định, chuyển đổi toàn diện sang thời kỳ xây dựng kinh tế, quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc cho quân nhân phục viên chuyển nghiệp với số lượng lớn. Tân Cương là nơi giáp giới với Liên Xô, có những vùng đất hoang rộng lớn thích hợp cho việc phát triển nông nghiệp và người Hán chỉ chiếm thiểu số trong thành phần dân tộc. Binh đoàn sản xuất và xây dựng Tân Cương được Vương Chấn thành lập vào năm 1954 theo lệnh của Mao Trạch Đông. Mục tiêu của binh đoàn là phát triển vùng biên giới, thúc đẩy phát triển kinh tế, đảm bảo ổn định xã hội và hòa hợp dân tộc, cũng như củng cố phòng thủ biên giới. Do vậy, những người lãnh đạo Trung Quốc đã quyết định binh đoàn 1, binh đoàn 22 của quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc chỉ cần duy trì một sư đoàn bộ binh, tuyệt đại đa số quân nhân (175.000 người) chuyển nghiệp tập thể tại chỗ, an cư lạc nghiệp, sản xuất công nghiệp và nông nghiệp tại Tân Cương. Tư lệnh viên đầu tiên được bổ nhiệm của Binh đoàn sản xuất và xây dựng Tân Cương là Đào Trĩ Nhạc (陶峙岳).

Binh đoàn sản xuất và xây dựng Tân Cương ban đầu tập trung vào việc định cư, trồng trọt, và phát triển các khu vực thưa dân cư, chẳng hạn như ở các vùng rìa của sa mạc Taklamakan và sa mạc Gurbantunggut, theo nguyên tắc "không cạnh tranh lợi ích với dân bản địa".

• Công ty cổ phần hữu hạn Bách Hoa Thôn Tân Cương (新疆百花村股份有限公司, 百花村, ): lên sàn năm 1996, thuộc ủy ban quản lý tài sản nhà nước binh đoàn, chủ yếu kinh doanh phần mềm máy tính.
• Công ty cổ phần hữu hạn Thiên Nghiệp Tân Cương (新疆天业股份有限公司, 新疆天业, ): lên sàn năm 1997, thuộc sư đoàn nông nghiệp 8, chủ yếu kinh doanh sản phẩm chất dẻo.
• Công ty cổ phần hữu hạn Phát triển Nông nghiệp Tháp Lý Mộc Tân Cương (新疆塔里木农业综合开发股份有限公司, 新农开发, ): lên sàn năm 1999, thuộc sư đoàn nông nghiệp 1, chủ yếu kinh doanh sợi bông.
• Công ty cổ phần hữu hạn Công nghiệp Y Lực Đặc Tân Cương (新疆伊力特实业股份有限公司, 伊力特, ): lên sàn năm 1999, thuộc sư đoàn nông nghiệp 4, chủ yếu kinh doanh đồ uống có cồn.
• Công ty cổ phần hữu hạn Công nghiệp Trung Cơ Tân Cương (新疆中基实业股份有限公司, 新中基, ): lên sàn năm 2000, thuộc ủy ban quản lý tài sản nhà nước binh đoàn, chủ yếu kinh doanh cà chua.
• Công ty cổ phần hữu hạn Sản xuất giấy Thiên Hoành Tân Cương (新疆天宏纸业股份有限公司, 新疆天宏, ): lên sàn năm 2001, thuộc sư đoàn nông nghiệp 8, chủ yếu kinh doanh sản xuất giấy.
• Công ty cổ phần hữu hạn nhiệt điện Thiên Phú Tân Cương (新疆天富热电股份有限公司, 天富热电, ): lên sàn năm 2002, thuộc sư đoàn nông nghiệp 8, chú yếu kinh doanh phát điện.
• Công ty cổ phần hữu hạn Quả & Nhung Quan Nông Tân Cương (新疆冠农果茸股份有限公司, 冠农股份, ): lên sàn năm 2003, thuộc sư đoàn nông nghiệp 2, chủ yếu kinh doanh hoa quả và hươu nai.
• Công ty cổ phần hữu hạn Vật liệu xây dựng & Công nghệ hóa học Thanh Tùng Tân Cương (新疆青松建材化工股份有限公司, 青松建化, ): lên sàn năm 2003, thuộc sư đoàn nông nghiệp 1, chủ yếu kinh doanh xi măng.
• Công ty cổ phần hữu hạn Nông nghiệp hiện đại Tái Lý Mộc Tân Cương (新疆赛里木现代农业股份有限公司, 新赛股份, ): lên sàn năm 2004, thuộc sư đoàn nông nghiệp số 5, chủ yếu kinh doanh sợi bông.
• Công ty cổ phần hữu hạn Công nghệ sinh học chăn nuôi Thiên Khang Tân Cương (新疆天康畜牧生物技术股份有限公司, 天康生物, ): lên sàn năm 2006, thuộc cục nông nghiệp binh đoàn, chủ yếu kinh doanh thức ăn chăn nuôi.

Nhân khẩu

Người Hán là dân tộc chiếm đa số trong khu vực thuộc phạm vi quản lý của Binh đoàn với 88,1% theo số liệu năm 2002, tiếp theo là người Duy Ngô Nhĩ với 6,6%, người Hồi với 2,6%, người Kazakh với 1,7%. Đơn vị cấp một của binh đoàn là "sư đoàn", sư đoàn được phân tiếp thành các "đoàn" hoặc "nông trường". Binh đoàn có 14 sư đoàn, 174 nông mục đoàn trường. Theo tổng điều tra nhân khẩu năm 2010, tổng nhân khẩu của Binh đoàn là 2.607.200 người (không bao gồm 73.300 nhân viên đã nghỉ hưu cư trú bên ngoài lãnh thổ), chiếm 12% tổng nhân khẩu của Tân Cương, trong đó người Hán có 2.229.800 người (chiếm 85,5%).

Thành thị

Trong tiến trình phát triển, Binh đoàn đã thành lập nên sáu thành thị có bậc trung có quy mô nhất định. Tại các thành phố này, chính ủy sư đoàn đồng thời là bí thư thị ủy, sư đoàn trưởng kiêm nhiệm chức thị trưởng. Mặc dù các thành phố này trên danh nghĩa là các phó địa cấp thị trực thuộc khu tự trị song các cấp chính quyền của khu tự trị Duy Ngô Nhĩ Tân Cương thường không can thiệp vào việc phát triển thành thị.

• Thạch Hà Tử: nằm ở bắc bộ Tân Cương, vốn thuộc huyện Sa Loan, thành lập năm 1976, do sư đoàn nông nghiệp số 8 quản lý và cũng là nơi đặt bộ chỉ huy của sư đoàn, có tuyến đường sắt Lan-Tân chạy qua.
• Aral (A Lạp Nhĩ): nằm ở nam bộ Tân Cương, thành lập năm 2002, vốn thuộc thành phố Aksu, do sư đoàn nông nghiệp 1 quản lý, phát triển trồng và chế biến sợi bông, là thành thị có tỷ lệ người Hán cao nhất ở nam bộ Tân Cương.
• Ngũ Gia Cừ: nằm ở bắc bộ Tân Cương, thành lập năm 2002, vốn thuộc thành phố Xương Cát, do sư đoàn nông nghiệp 6 quản lý và cũng là nơi đặt bộ chỉ huy của sư đoàn, là thành phố vệ tinh của Urumqi.
• Tumxuk (Đồ Mộc Thư Khắc): nằm ở nam bộ Tân Cương, vốn thuộc huyện Maralbexi, thành lập năm 2002, do sư đoàn nông nghiệp 3 quản lý, nằm trên con đường tơ lụa thời cổ, có nhiều văn vật cổ tại di chỉ Tuoku Zisalai
• Bắc Đồn: nằm ở bắc bộ Tân Cương, vốn thuộc địa khu Altay, thành lập năm 2011, do sư đoàn nông nghiệp 10 quản lý, nằm bên sông Irtysh
• Thành phố cấp huyện Thiết Môn Quan (铁门关市) nằm phía bắc khu tự trị Tân Cương, thuộc thành phố cấp huyện Khố Nhĩ Lặc (châu tự trị Ba Âm Quách Lăng), do sư đoàn thứ 2 thuộc Binh đoàn Tân Cương quản lí. Nó được thành lập vào năm 2012 theo chế độ "sư thị hợp nhất".
• Thành phố cấp huyện Song Hà (双河市) nằm phía bắc khu tự trị Tân Cương, thuộc thành phố cấp huyện Bác Lạc (châu tự trị Bác Lạc), do sư đoàn thứ 5 thuộc Binh đoàn Tân Cương quản lí. Nó được thành lập vào năm 2014 theo chế độ "sư thị hợp nhất".
• Thành phố cấp huyện Khả Khắc Đạt Lạp (可克达拉市) nằm phía bắc khu tự trị Tân Cương, thuộc huyện Hoắc Thành (châu tự trị Y Lê), do sư đoàn thứ 4 thuộc Binh đoàn Tân Cương quản lí. Nó được thành lập vào năm 2015 theo chế độ "sư thị hợp nhất".
• Thành phố cấp huyện Côn Ngọc (昆玉市) nằm phía nam khu tự trị Tân Cương, thuộc huyện Mặc Ngọc (địa khu Hòa Điền), do sư đoàn thứ 14 thuộc Binh đoàn Tân Cương quản lí. Nó được thành lập vào năm 2016 theo chế độ "sư thị hợp nhất".
• Thành phố cấp huyện Hồ Dương Hà (胡杨河市) nằm phía bắc khu tự trị Tân Cương, thuộc nhiều huyện và thành phố cấp huyện, do sư đoàn thứ 7 thuộc Binh đoàn Tân Cương quản lí. Nó được thành lập vào năm 2019 theo chế độ "sư thị hợp nhất".
• Thành phố cấp huyện Tân Tinh (新星市) nằm phía đông khu tự trị Tân Cương, thuộc quận Y Châu (thành phố cấp địa khu Cáp Mật), do sư đoàn thứ 13 thuộc Binh đoàn Tân Cương quản lí. Nó được thành lập vào năm 2021 theo chế độ "sư thị hợp nhất".

Văn hóa-Giáo dục

Binh đoàn sản xuất và xây dựng Tân Cương sở hữu một hệ thống giáo dục hoàn chỉnh, bao gồm tất cả các cấp học từ mẫu giáo đến đại học và giáo dục cộng đồng. Hiện nay, Binh đoàn có hai cơ sở giáo dục bậc cao là Đại học Thạch Hà Tử (石河子大学) và Đại học Tarim (塔里木大学), lần lượt nằm ở thành phố Thạch Hà Tử ở bắc bộ Tân Cương và thành phố Aral ở nam bộ Tân Cương, có thế mạnh về nông khoa. Ngoài ra, Binh đoàn có gần hai trăm cơ sở nghiên cứu khoa học khác nhau.

Cơ quan báo chí của Binh đoàn sản xuất và xây dựng Tân Cương là "Binh đoàn nhật báo" (兵团日报). Binh đoàn và các sư đoàn có đài truyền hình riêng, như đài truyền hình Binh đoàn Tân Cương (新疆兵团电视台).