✨Bộ Thỏ

Bộ Thỏ (Lagomorpha) là một bộ động vật có vú bao gồm hai họ: Leporidae (thỏ và thỏ đồng) và Ochotonidae (thỏ cộc pika). Từ Lagomorpha được ghép từ hai từ tiếng Hy Lạp cổ đại: lagos (λαγώς, "thỏ đồng") + morphē (μορφή, "dạng"). Hiện có 91 loài thuộc Bộ Thỏ còn sinh tồn, trong đó có 30 loài thỏ cộc, 29 loài thỏ, và 32 loài thỏ đồng.

Bộ Thỏ và Bộ Gặm nhấm cùng nhau tạo nên nhánh Glires. Bộ Thỏ có lẽ đã bắt nguồn từ Châu Á, rồi lan rộng khắp Bắc Bán cầu. Về sau, các loài gặm nhấm dần trở nên lấn lướt và chiếm hữu nhiều hốc sinh thái hơn.

Phân loại và lịch sử tiến hoá

Những danh pháp sau đây từng được dùng để chỉ bộ Thỏ, nay đều là danh pháp đồng nghĩa: Duplicidentata - Illiger, 1811; Leporida - Averianov, 1999; Neolagomorpha - Averianov, 1999; Ochotonida - Averianov, 1999; and Palarodentia - Haeckel, 1895.

Lịch sử tiến hoá của bộ Thỏ vẫn chưa được làm rõ. Cho tới gần đây, người ta vẫn thường cho rằng Eurymylus, cư ngụ ở Đông Á vào cuối thế Paleocen hay đầu thế Eocen, có liên quan với, hay thậm chí là, tổ tiên của bộ Thỏ. Những nghiên cứu bằng chứng hoá thạch đề xuất rằng bộ Thỏ có lẽ bắt nguồn từ Anagaloidea, còn Eurymylus có quan hệ gần hơn với gặm nhấm (dù không phải tổ tiên trực tiếp). Leporidae xuất hiện vào cuối thế Eocen rồi mau chóng lan ra khắp Bắc Bán cầu; chúng có xu hướng kéo dài cặp chân sau. Ochotonidae xuất hiện vào thế Oligocen ở miền đông châu Á.

Bộ Thỏ chắc hẳn là từng đa dạng hơn nhiều so với ngày nay (chừng 75 chi cùng 230 loài có hoá thạch) với nhiều loài chung sống trong một quần xã.

Một nghiên cứu đề xuất rằng bộ Thỏ bắt nguồn từ tiểu lục địa Ấn Độ, khi mà nơi đây vẫn là lục địa tách biệt với châu Á vào thế Paleocen.

Phân loại

Bộ Lagomorpha Brandt 1885 Họ Leporidae Fischer de Waldheim 1817 (thỏ, thỏ đồng) Phân họ † Archaeolaginae Chi †Archaeolagus Dice 1917 Chi †Hypolagus Dice 1917 Chi †Notolagus Wilson 1938 Chi †Panolax Cope 1874 *Phân họ Leporinae Trouessart 1880 Chi †Alilepus Dice 1931 Chi Brachylagus Chi Bunolagus Chi Caprolagus Blyth 1845 Chi Lepus Linnaeus 1758 Chi Nesolagus Forsyth Major 1899 Chi Oryctolagus Lilljeborg 1874 Chi †Nuralagus Lilljeborg 1874 Chi Pentalagus Lyon 1904 Chi †Pliolagus Kormos 1934 Chi †Pliosiwalagus Patnaik 2001 Chi Poelagus Chi †Pratilepus Hibbard 1939 Chi Pronolagus Lyon 1904 Chi Romerolagus Merriam 1896 Chi †Serengetilagus Dietrich 1941 ***Chi Sylvilagus Gray 1867 Phân họ †Palaeolaginae Dice 1929 Tribe †Dasyporcina Gray 1825 ****Chi †Coelogenys Illiger 1811 Chi †Agispelagus Argyropulo 1939 Chi †Aluralagus Downey 1968 Chi †Austrolagomys Stromer 1926 Chi †Aztlanolagus Russell & Harris 1986 Chi †Chadrolagus Gawne 1978 Chi †Gobiolagus Burke 1941 Chi †Lagotherium Pictet 1853 Chi †Lepoides White 1988 Chi †Nekrolagus Hibbard 1939 Chi †Ordolagus de Muizon 1977 Chi †Paranotolagus Miller & Carranza-Castaneda 1982 Chi †Pewelagus White 1984 Chi †Pliopentalagus Gureev & Konkova 1964 Chi †Pronotolagus White 1991 Chi †Tachylagus Storer 1992 Chi †Trischizolagus Radulesco & Samson 1967 Chi †Veterilepus Radulesco & Samson 1967 Tribe incertae sedis ****Chi †Litolagus Dawson 1958 Chi †Megalagus Walker 1931 Chi †Mytonolagus Burke 1934 Chi †Palaeolagus Leidy 1856 Họ Ochotonidae Thomas 1897 (pika) **Chi †Alloptox Dawson 1961 Chi †Amphilagus Tobien 1974 Chi †Bellatona Dawson 1961 Chi †Cuyamalagus Hutchison & Lindsay 1974 Chi †Desmatolagus Matthew & Granger 1923 Chi †Gripholagomys Green 1972 Chi †Hesperolagomys Clark et al. 1964 Chi †Kenyalagomys MacInnes 1953 Chi †Lagopsis Schlosser 1894 Chi Ochotona Link 1795 Chi †Ochotonoides Teilhard de Jardin & Young 1931 Chi †Ochotonoma Sen 1998 Chi †Oklahomalagus Dalquest et al. 1996 Chi †Oreolagus Dice 1917 Chi †Piezodus Viret 1929 Chi †Russellagus Storer 1970 Chi †Sinolagomys Bohlin 1937 Chi †Titanomys von Meyer 1843 Họ †Prolagidae Gureev, 1962 Chi †Prolagus Pomel 1853 Họ incertae sedis Chi †Eurolagus Lopez Martinez 1977 Chi †Hsiuannania Xu 1976 Chi †Hypsimylus Zhai 1977 Chi †Lushilagus Li 1965 Chi †Shamolagus Burke 1941