✨Bùi Sĩ Tiêm

Tiến sĩ Bùi Sĩ Tiêm (chữ Hán: 裴仕暹; 1690-1733) là quan nhà Lê Trung Hưng trong lịch sử Việt Nam. Ông đỗ Hoàng giáp khoa thi Ất Mùi niên hiệu Vĩnh Thịnh năm thứ 11 thời Lê Dụ Tông, tức năm 1715.

Tiểu sử

Bùi Sĩ Tiêm quê ở làng Kinh Lũ, huyện Đông Quan (nay là làng Kinh Hào, xã Đông Kinh, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình). Ông sinh ra trong một gia đình nghèo, được cha chăm sóc dạy dỗ chu đáo, 4 tuổi Bùi Sĩ Tiêm đã biết đọc sách, 7 tuổi biết làm thơ, 8 tuổi thông hiểu văn bài, 10 tuổi theo học ở Quốc Tử Giám.

Năm 1715 đời vua Lê Dụ Tông, ông mới dự khoa thi Đình. Khoa thi này có tới 3.500 sỹ tử, ông là một trong số 20 người được chọn vào sân rồng, đích thân nhà vua sát hạch kiểm tra và vua đã phê chuẩn ông đỗ: Đệ nhị giáp, Đệ nhất danh Tiến sĩ, chiếm bảng Khôi nguyên được khắc tên vào bia Tiến sĩ.

• Điều thứ nhất: Ông thẳng thắn nêu lên mối nghi ngờ của dư luận về việc các chúa Trịnh ức hiếp vua Lê.
• Điều thứ hai: Phê phán tệ tham nhũng hối lộ công khai ở triều đình.
• Điều thứ ba: Lên án tệ nạn cường hào chiếm đoạt ruộng đất khiến cho dân chúng đói khổ phiêu bạt.
• Điều thứ tư: Nêu lên sự phiền nhũng đối với dân chúng trong việc cung đốn phu phen binh dịch.
• Điều thứ năm: Phê phán tệ nạn quan liêu "dân ít quan nhiều".
• Điều thứ sáu: Nói về năng lực của quan lại, đề nghị thanh lọc ra những kẻ tham ô nhũng nhiễu dân chúng, đuổi về.
• Điều thứ bảy: Phê phán lối học khoa cử, vô bổ đối với việc cai trị, đề nghị chấn hưng thực học để đào tạo nhân tài.
• Điều thứ tám: Làm rõ lệ xét xử để chấm dứt tệ nạn trong xét xử kiện tụng.
• Điều thứ chín: Sự cần thiết phải cử các quan có trách nhiệm đi điều tra tình hình thực tế của dân chúng ở các địa phương.
• Điều thứ mười: Phê phán việc buông lỏng quản lý đối với người nước ngoài đến khai thác rừng và tài nguyên khoáng sản, lưu ý về âm mưu vơ vét sản vật và nhòm ngó đất nước của ngoại bang.

Trịnh Giang nhận "Khải" của Bùi Sĩ Tiêm cho là ngạo mạn, phạm thượng bèn bắt tống giam, đoạt hết quan chức, sau đuổi về quê. Thấy cảnh vua, chúa, triều đình quan lại như thế, Bùi Sĩ Tiêm ngán cảnh nhân tình thế thái, chán cảnh quan trường sâu mọt. Ông cáo quan về quê, trả nghĩa cho dân bằng cách mở trường dạy học nâng đỡ mọi người.

Đánh giá

Sĩ Tiêm là người khẳng khái, trọng nghĩa khí, hay nói thẳng, vì việc trình bày mười điều xúc phạm vào những điều kiêng kỵ, nên bị tước mất quan chức.

Tính tình khẳng khái cứng cổ (lời Phan Huy Chú) bướng bỉnh nhưng không có âm mưu chính trị.

Ông được đặt tên đường ở phường Tiền Phong thành phố Thái Bình.