✨Chu Dị (nhà Lương)

Chu Dị (chữ Hán: 朱异, 483 – 549) là quan viên nhà Lương thời Nam bắc triều trong lịch sử Trung Quốc.

Thân thế

Dị tự Ngạn Hòa, người Tiền Đường, Ngô Quận . Ông nội là Chu Chiêu Chi, nhờ học vấn mà nổi danh ở quê nhà. Cha là Chu Tốn Chi tự Xử Lâm, có chí hướng và tiết tháo. Khi Tốn Chi còn bé, Cố Hoan gặp anh ta thì lấy làm lạ, bèn gả con gái cho Tốn Chi, sanh ra Dị.

Năm Trung Đại Thông đầu tiên (529), Dị được thăng làm Tán kỵ thường thị. Biểu – sớ của địa phương, văn thư của triều đình, đủ các vấn đề, được chất đầy trước bàn; Dị miệng nói tay viết, đọc rồi quyết định, xử lý rất nhanh, không hề dừng bút, chỉ trong chốc lát thì mọi việc đều xong.

Đến khi Trinh Dương hầu Tiêu Uyên Minh thua trận bị bắt, từ Đông Ngụy sai sứ trở về, kể rằng quyền thần Cao Trừng muốn hòa mục; Vũ đế sắc cho hữu tư bàn bạc, Dị cho rằng hòa là việc nên làm, đế nghe theo. Tháng 6 ÂL năm ấy, nhà Lương sai Kiến Khang lệnh Tạ Đĩnh, Thông trực lang Từ Lăng đi sứ phương bắc để thông hảo. Bấy giờ Hầu Cảnh trấn thủ Thọ Xuân, nhiều lần khải xin cắt đứt hòa ước, đề nghị đuổi theo gọi sứ giả trở về. Hầu Cảnh còn gửi 200 lạng vàng kèm với thư cho Dị, lời lẽ thiết tha. Dị nhận vàng của Hầu Cảnh, chỉ đem sắc – chỉ của hoàng đế thông báo với ông ta, chứ không dừng việc đi sứ. Tháng 8 ÂL, Hầu Cảnh mượn danh nghĩa thảo phạt Dị và Lục Nghiệm để dấy binh nổi loạn. Trước đó Dị mộ được 3000 binh, nay phản quân đến, bèn lấy họ giữ cửa Tư Mã.

Hầu Cảnh đến dưới thành, bắn thư vào để khải rằng: “Bọn Chu Dị miệt – lộng triều quyền, khinh tác úy phúc, thần bị sàm thần hãm hại, muốn giết chết bọn chúng. Bệ hạ trị tội bọn Dị, thần sẽ giật dây cương quay về phương bắc.” Vũ đế hỏi Hoàng thái tử Tiêu Cương: “Có đúng không?” Thái tử đáp: “Đúng!” Vũ đế triệu Hữu tư đi bắt Dị, Thái tử nói: “Giặc riêng lấy bọn Dị làm danh nghĩa, hôm nay giết Dị, không cứu được nguy, chỉ để lại tiếng cười cho đời sau. Đợi việc được giải quyết, giết hắn chưa muộn.” Vũ đế mới thôi.

Tính cách

Dị giỏi lắm trò, trong cờ vây được xếp vào nhóm tay chơi thượng phẩm. Từ khi Dị được làm Thị trung, trở nên tham ăn của đút, lừa dối mọi người, quen thói dò xét ý vua, không chịu tiến hiền truất ác. Các nơi biếu xén, Dị chưa từng từ chối, nên xa gần chẳng ai không căm ghét. Dị xây nhà ở Đông Pha, vô cùng đẹp đẽ, cuối ngày kéo đến, say sưa ở đấy. Gần đến hoàng hôn, Dị lo cửa thành sắp đóng, bèn dẫn cận vệ từ nhà đến thành, sai chúng giữ cửa không cho khóa lại. Quyền thế của Dị ngày một lớn, lấn át trong ngoài triều đình, tài sản sánh ngang với Dương Khản. Dị thích ăn uống, lấy việc thưởng thức hình sắc hương vị làm vui, các món ngỗng non, lươn chín dùng không biết chán; dẫu gặp buổi chầu, trong xe cũng mang theo bánh ngọt. Dị ngạo mạn với quan viên trong triều, không kiêng dè quý thích. Có người khuyên can, Dị nói: “Ta là hàn sĩ đấy, gặp thời mới được như hôm nay. Các quý tộc đều cậy xương khô (của tổ tiên) mà xem thường (người khác), ta cúi đầu trước họ, ắt bị khinh miệt quá lắm. Ta phải ra tay trước với họ!”

Sau khi Từ Miễn, Chu Xá mất, ngoài triều dựa vào Hà Kính Dung, trong tỉnh dựa vào Dị. Hà Kính Dung chất phác thật thà, giữ kỷ cương mà làm việc, còn Dị tài hoa mẫn tiệp, mưu cầu tiếng tăm. Cả hai hành xử khác biệt nhưng đều được hoàng đế sủng hạnh. Dị ở trong tỉnh hơn 10 năm, chưa từng bị khiển trách. Tư nông khanh Phó Kỳ từng nói với Dị rằng: “Nay thánh thượng gởi gắm chánh sự cho anh, sao việc gì cũng nghe lời chỉ ý như vậy!? Đôi khi phải nói gì khác biệt chứ!” Dị nói: “Lời nói đúng thì tôi không thể can ngăn. Bây giờ thiên tử thánh minh, tôi còn có thể làm gì trái ý bề trên kia chứ!?”

Dị nắm giữ đại quyền hơn 30 năm, giỏi dò xét nội tâm của hoàng đế, hay a dua để làm theo ý chỉ, nên đặc biệt được sủng tín. Quan chức của Dị từ Viên ngoại thường thị cho đến Thị trung, cả bốn quan vị đều được ban Nhị điêu ; từ Hữu vệ soái đến Trung lĩnh quân, cả bốn chức vụ đều đứng đầu đội ngũ nghi vệ, là chuyện chưa từng có trong lịch sử Trung Quốc.

Dị cùng các con trai từ dãy nhà ở Triều Câu đến Thanh Khê, ở đấy có đên đài – ao hồ để vui chơi, mỗi khi nhàn rỗi thì cùng khách khứa du ngoạn. Dị được khắp nơi hối lộ, nên rất giàu có, nhưng tính keo kiệt, chưa từng bố thí cho ai; thức ăn trong bếp bị hư hỏng, mỗi tháng phải bỏ đi đến mười mấy xe; các con trai dẫu có nhà riêng nhưng không được chia nhiều tài sản.

Hậu nhân

Con trai trưởng là Chu Túc, được làm quan đến Quốc tử bác sĩ; con trai thứ là Chu Nhuận, được làm quan đến Tư đồ duyện. Cả hai đều mất trong chiến loạn.

Tác phẩm

Dị soạn Giảng sơ của các kinh Lễ, Dịch cùng Nghi chú, Văn tập hơn trăm thiên, phần lớn thất lạc trong chiến loạn.