✨Khởi nghĩa Jeju

Khởi nghĩa Jeju (Hangul: 제주 4·3 사건, Hanja: 濟州四三事件, Hán Việt: Tế Châu tứ tam sự kiện, nghĩa là 'sự kiện 3 tháng 4 tại Jeju') là một cuộc khởi nghĩa trên đảo Jeju tại Hàn Quốc kéo dài từ ngày 3 tháng 4 năm 1948 đến 13 tháng 5 năm 1949.

Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến khởi nghĩa là cuộc bầu cử dự kiến vào ngày 10 tháng 5 năm 1948 theo kế hoạch của Ủy ban Lâm thời Liên Hợp Quốc tại Triều Tiên (UNTCOK) nhằm hình thành một chính phủ mới cho toàn thể Triều Tiên. Tuy nhiên, bầu cử chỉ được lên kế hoạch tổ chức tại miền nam của bán đảo đang nằm dưới quyền kiểm soát của UNTCOK. Lo ngại bầu cử sẽ làm tăng thêm ly tán, các chiến binh du kích của Đảng Lao động Nam Triều Tiên (SKLP) phản ứng kịch liệt, tấn công cảnh sát địa phương và các tổ chức thanh niên hữu khuynh trên đảo Jeju. Kết quả là khoảng 30.000 người thiệt mạng do khởi nghĩa, chiếm khoảng 10% dân số của đảo. Trong các thập niên sau khởi nghĩa, chính phủ đàn áp hung bạo hoạt động kỷ niệm sự kiện bằng cách thức trừng phạt nghiêm khắc.

Bối cảnh

nhỏ|Đài tưởng niệm nạn nhân cuộc nổi dậy Jeju tại Jungmun Sau khi Nhật Bản đầu hàng Đồng Minh vào ngày 15 tháng 8 năm 1945, 35 năm Nhật Bản cai trị Triều Tiên kết thúc. Triều Tiên sau đó bị phân chia tại vĩ tuyến 38° Bắc, Liên Xô được ủy thác ở phía bắc vĩ tuyến còn Hoa Kỳ được ủy thác ở phía nam. Trong tháng 9 năm 1945, Trung tướng John R. Hodge lập một chính phủ quân sự để quản lý khu vực miền nam, bao gồm đảo Jeju. Trong tháng 12 năm 1945, Hoa Kỳ họp với Liên Xô và Anh Quốc họp để cùng quản trị. Tuy nhiên, do thiếu nhất trí, Hoa Kỳ đưa "vấn đề Triều Tiên" ra Liên Hợp Quốc để để bàn luận thêm. Vào ngày 14 tháng 12 năm 1947, Liên Hợp Quốc thông qua Nghị quyết 112, kêu gọi tổng tuyển cử vào ngày 10 tháng 5 năm 1948 dưới sự giám sát của UNTCOK.

Lo ngại sẽ mất ảnh hưởng tại nửa phía bắc của Triều Tiên nếu tuân thủ nghị quyết, Liên Xô bác bỏ nghị quyết của Liên Hợp Quốc và từ chối cho UNTCOK tiếp cận miền bắc bán đảo. Tuy thế, UNTCOK vẫn thực hiện tổng tuyển cử, dù chỉ tại nửa phía nam của bán đảo. Liên Xô phản ứng bằng cách tổ chức một cuộc bầu cử tại miền bắc vào ngày 25 tháng 8 năm 1948.

Các sự kiện dẫn đến khởi nghĩa

Thị uy Sam-Il

Cư dân Jeju bắt đầu kháng nghị bầu cử một năm trước khi nó diễn ra. Đặc biệt quan tâm về việc bán đảo bị phân chia vĩnh viễn, Đảng Lao động Nam Triều Tiên (SKLP), một đảng anh em với Đảng Cộng sản Triều Tiên ở miền Bắc, lập kế hoạch tập hợp vào ngày 1 tháng 3 năm 1947 để lên án bầu cử và đồng thời tổ chức kỷ niệm Phong trào độc lập 1 tháng 3. Hành động đàn áp tàn bạo các cuộc kháng nghị của cảnh sát và quân đội quốc gia dưới quyền kiểm soát của chính phủ Hoa Kỳ do James A. Casteel lãnh đạo, người chỉ huy lực lượng an ninh Jeju, khiến hàng nghìn người thiệt mạng, phá hủy nhiều làng trên đảo, và có thêm các cuộc khởi nghĩa tại đại lục. Thay vì giải quyết nguyên nhân của vấn đề là cảnh sát khai hỏa vào dân thường, quân đội Hoa Kỳ triển khai đến Jeju nhanh chóng kết luận rằng đây là một cuộc khởi nghĩa cộng sản và tuyên bố Jeju là một "đảo đỏ". Đến mùa xuân năm 1949, bốn tiểu đoàn Lục quân Hàn Quốc đến và tham gia cùng cảnh sát và hội viên Hội Thanh niên Tây Bắc đàn áp tàn nhẫn các cuộc kháng nghị. Liên quân nhanh chóng tiêu diệt hoặc vô hiệu hóa hầu kết các lực lượng phiến quân còn lại. Ngày 17 tháng 8 năm 1949, ban lãnh đạo của phong trào tan vỡ sau khi thủ lĩnh chủ chốt của phiến quân là Yi Tuk-ku bị hạ sát. Quân đội Hoa Kỳ sau đó gọi việc phá hủy hoàn toàn làng Jungsangan - tai họa lớn nhất trong sự kiện - là một "chiến dịch thành công".

Ủy ban Quốc gia về Điều tra sự thực sự kiện ngày 3 tháng 4 tại Jeju kết luận rằng Chính phủ Quân sự Lục quân Hoa Kỳ tại Triều Tiên và Tổ chức cố vấn quân sự Triều Tiên chịu trách nhiện về sự kiện do nó xảy ra dưới quyền cai quản của chính phủ quân sự và một thượng tá của Hoa Kỳ có trách nhiệm đối với lực lượng an ninh tại Jeju. Sau khi Chiến tranh Triều Tiên bùng phát, Hoa Kỳ nắm quyền chỉ huy quân đội Hàn Quốc. Chuẩn tướng William Lynn Roberts chỉ huy các binh sĩ Hoa Kỳ tại Jeju.

Truyền thông Hoa Kỳ đưa ra tài liệu và công khai vụ tàn sát song quân đội Hoa Kỳ không can thiệp. Ngày 13 tháng 5 năm 1949, Đại sứ Hoa Kỳ tại Hàn Quốc đánh điện đến Washington, D.C. rằng các phiến quân Jeju và các cảm tình viên của họ "bị giết, bị bắt, hoặc bị cải đạo."

Hậu quả

Một trong các đạo luật chính thức đầu tiên của Quốc hội Hàn Quốc là thông qua Đạo luật Phản quốc vào năm 1948, cùng với các biện khác để phi pháp hóa Đảng Lao động Nam Triều Tiên. Trong gần năm mươi năm sau khởi nghĩa, người Hàn Quốc sẽ bị trừng phạt bằng cách đánh dập, tra tấn và án tù dài hạn nếu đề cập đến sự kiện khởi nghĩa Jeju. Roh Moo-hyun có lời xin lỗi đầu tiên với tư cách tổng thống Hàn Quốc về tàn sát năm 1948.

Ủy ban báo cáo có 14.373 nạn nhân, 86% dưới bàn tay của lực lượng an ninh và 13,9% dưới bàn tay của phiến quân, và ước tính rằng tổng số thiệt mạng cao đến 30.000 người. Khoảng 70% trong số 230 làng trên đảo bị đốt trụi và trên 39.000 ngôi nhà bị phá hủy.

Nhà văn người Nhật gốc Hàn Sok Pok Kim viết tiểu thuyết Kazantō (đảo núi lửa) về sự kiện; tác phẩm của ông gây tranh luận tại Hàn Quốc và ông bị từ chối nhập cảnh vào nước này hai lần (năm 1980 và 2015).