✨Trần Toại
Trần Toại (1890–1948), hiệu Kim Tương, biệt danh Giáo Đàm, là nhà cách mạng Việt Nam, từng đảm nhiệm Bí thư Tỉnh ủy Phú Yên, Chủ tịch Ủy ban nhân dân đầu tiên của tỉnh Quảng Ngãi.
Thân thế
Trần Toại sinh năm 1890 ở ấp Trung Hòa, làng Thi Phổ Nhất, phủ Mộ Đức, nay là thị trấn Mộ Đức, huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi. Ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình Nho học, theo nghề giáo.
Thời trẻ, ông từng tham gia hai cuộc vận động vào những năm 1908–1916.
Tháng 4 năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, ông tìm đển trại cây Bãi Ri cùng hai đồng chí Trần Hàm và Nguyễn Quang Mao. Tại đây, được Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Nghiêm kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời cử ông làm Bí thư Chi bộ Bãi Ri là chi bộ cộng sản đầu tiên của tỉnh Quảng Ngãi, gồm 8 Đảng viên. Sau đó, ông tiếp tục gây dựng cơ sở và trở thành Bí thư Huyện ủy Ba Tơ.
Năm 1930–1931, phong trào cách mạng bị đàn áp. Xứ ủy Trung Kỳ bị vỡ, phân ban Xứ ủy ở Đà Nẵng cũng bị vỡ. Tháng 2 năm 1931, những lãnh đạo còn lại của Xứ ủy Trung Kỳ quyết định điều Trần Toại ra Phú Yên phụ trách Tỉnh ủy lâm thời thay Phan Lưu Thanh. Tại Phú Yên, ông tiếp tục công tác tuyên truyền, giáo dục; xây dựng tổ chức Đảng, đoàn, hội. Sau cuộc đấu tranh ngày 1 tháng 5 năm 1931, thực dân Pháp tập trung truy quét, nhiều cơ sở Đảng bị vỡ. Các tổ chức Đảng ở huyện và căng vẫn phát triển dưới sự dẫn dắt của Trần Toại. Tổ chức Đảng ở Quảng Ngãi bắt liên lạc được với Xứ ủy thông qua Chu Huệ và Tố Hữu.
Từ 1943–1945, tổ chức Đảng ở huyện Ba Tơ cũng như tỉnh Quảng Ngãi tiếp tục tuyên truyền đường lối cách mạng, khôi phục cơ sở Đảng, vận động quần chúng, xúc tiến lực lượng và trang bị vũ khí để sẵn sàng hành động khi có thời cơ. Các tù nhân đang bị giam giữ cũng như đã được ra tù ở căng Ba Tơ như Phạm Kiệt, Trương Quang Giao, Nguyễn Đôn, Trần Quý Hai, Trần Lương, Nguyễn Công Phương,... được phân công đi các nơi bắt liên lạc, vừa nghiên cứu con đường, vừa chuẩn bị xây dựng chiến khu Vĩnh Sơn. Tháng 12 năm 1944, Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi được thành lập do Trương Quang Giao làm Bí thư.
Tháng 3 năm 1945, sau sự kiện Nhật đảo chính Pháp, Tỉnh ủy lâm thời Quảng Ngãi quyết định tổ chức khởi nghĩa ở huyện Ba Tơ, cũng cho người đến nhà ông để trao đổi ý kiến.
Ngày 11 tháng 3, đội du kích gồm 17 người thành công đánh chiếm Nha kiểm lý, bắt sống Kiểm lý Bùi Văn Ngũ cùng toàn bộ viên chức, nha lại. Tiếp đó, đội du kích bao vây và bức hàng đồn lính khố xanh.
Sau cuộc mít tinh, đội du kích rút về bãi Hang Én tuyên thệ, rồi lùi về núi Cao Muôn, vùng Nước Sung, Nước Lá (đều thuộc xã Ba Vinh) để xây dựng chiến khu. Còn Nguyễn Đôn, Trần Toại, Huỳnh Thanh rút vào hoạt động bí mật, Đến tháng 4, Tỉnh ủy chấp thuận ý kiến của Nguyễn Chánh, cử đội du kích Ba Tơ xuống đồng bằng phát triển cơ sở.
Hoạt động chính trị
Cách mạng tháng Tám thành công, chính quyền nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được thành lập. Tỉnh Quảng Ngãi được đổi tên thành tỉnh Lê Trung Đình. Ngày 30 tháng 8, Ủy ban nhân dân cách mạng tỉnh Lê Trung Đình do Trần Toại làm Chủ tịch ra mắt người dân.
Tuy nhiên, do tuổi cao, bệnh nặng, đặc biệt là những di chứng từ những ngày tháng tù đày, ông giao lại chức vụ Chủ tịch tỉnh cho Nguyễn Công Phương, Chủ tịch huyện Nghĩa Hành.
Dù phải chống chọi với bệnh tật, nhưng ông vẫn tích cực công tác, tham gia xây dựng sách lược, chiến lược để củng cố chính quyền cách mạng khi thực dân Pháp xâm lược trở lại. Ngày 25 tháng 1 năm 2018, Ủy ban nhân dân tỉnh công nhận "Nhà lưu niệm đồng chí Trần Toại" là di tích lịch sử cấp tỉnh., thị trấn Mộ Đức và thị trấn Ba Tơ.
