✨Nguyễn Trọng Tạo

Nguyễn Trọng Tạo (1947– 2019) là nhà thơ, nhạc sĩ, nhà báo, họa sĩ Việt Nam. Ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2012 với tư cách là một nhà thơ. "Làng Quan họ quê tôi", "Khúc hát sông quê" là những ca khúc nổi tiếng nhất của ông với tư cách là một nhạc sĩ.

Tiểu sử

Nguyễn Trọng Tạo sinh ngày 25 tháng 8 năm 1947 trong một gia đình nho học ở làng Trường Khê (nay là Diễn Hoa), huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.

Nguyễn Trọng Tạo nhập ngũ năm 1969 tại Quân khu 4. Sau đó ông làm Đội trưởng Đội tuyên truyền văn hóa Đoàn 22B, Trưởng đoàn văn công xung kích Sư đoàn 341B.

Năm 1976 ông được Tổng cục Chính trị điều về Hà Nội tham gia Trại viết văn quân đội rồi vào học Trường viết văn Nguyễn Du khóa 1. Năm 1981, vì sự cố xuất bản bài thơ “Tản mạn thời tôi sống”, Nguyễn Trọng Tạo đã có ý định tự tử bằng hai khẩu súng ngắn. Sau đó, ông chấp nhận lệnh điều động vào làm Trưởng ban Biên tập Nhà văn hóa Quân khu Bốn, phải bỏ dở việc học ở Trường viết văn Nguyễn Du khi chỉ còn một thời gian ngắn nữa là tốt nghiệp.

Năm 1988, ông chuyển về Huế làm làm Trưởng ban Biên tập xuất bản Hội Văn học Nghệ thuật Bình Trị Thiên. Năm 1990, ông cùng nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường và nhà văn Nguyễn Quang Lập sáng lập Tạp chí Cửa Việt, làm biên tập và phụ trách mỹ thuật tạp chí này, bộ đầu tiên gồm 17 số. Năm 2000–2005 ông là Ủy viên Hội đồng Thơ Hội Nhà văn Việt Nam, kiêm Trưởng ban biên tập báo Thơ thuộc báo Văn Nghệ (2003–2004) rồi về hưu.

Ông là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam; hội viên Hội Nhạc sĩ Việt Nam; hội viên Hội Nhà báo Việt Nam.

Ngày 7 tháng 1 năm 2019, Nguyễn Trọng Tạo qua đời tại Bệnh viện Bạch Mai, vì căn bệnh ung thư phổi.

Sự nghiệp

Là người đa tài, Nguyễn Trọng Tạo vừa làm thơ, vừa sáng tác nhạc, vừa viết báo, vừa làm họa sĩ vẽ bìa sách. Trong đó, hai lĩnh vực là thi ca và âm nhạc, ở lĩnh vực nào ông cũng là người được xem là đứng ở top đầu. Cả cuộc đời ông có hơn 20 đầu sách về văn, thơ, tiểu luận phê bình văn học, nhạc và hàng ngàn bìa sách.

Sự nghiệp lớn nhất của Nguyễn Trọng Tạo là thơ. Ông làm thơ rất sớm từ năm 14 tuổi, xuất bản tập thơ đầu tiên năm 1974. Tập thơ song ngữ Việt - Anh Ký ức mắt đen (Memory of black eyes) của ông do Nhà xuất bản Thế Giới ấn hành năm 2010 (do nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai và chuyên gia ngôn ngữ của Mỹ Hilary Watts chọn và chuyển ngữ).

Ông là người khởi xướng “Thơ đời thường” để thoát khỏi dòng thơ tụng ca tràn ngập trước đó. Đó là những bài thơ từng gây chấn động văn đàn như: "Đồng dao cho người lớn", "Tản mạn thời tôi sống", "Tin thì tin không tin thì thôi". Và có lẽ đỉnh điểm trong dòng “Thơ đời thường” của ông là bài "Tản mạn thời tôi sống". Có thể nói bài thơ "Tản mạn thời tôi sống" là một trong những tín hiệu báo trước của văn học đổi mới.

Về âm nhạc, Nguyễn Trọng Tạo sáng tác bài hát đầu tiên năm 20 tuổi. tham gia biên tập, vừa là người chịu trách nhiệm mỹ thuật kể cả khâu in ấn cho tạp chí “Cửa Việt”. Năm 1997, ông chuyển về làm Thư ký Tòa soạn “Tạp chí Âm nhạc”, và làm chủ ở “Tạp chí Âm nhạc” cho đến khi về hưu. Đồng thời với “Tạp chí Âm nhạc”, ông còn được mời làm chủ tờ báo “Thơ” (phụ bản của báo Văn nghệ). Ở tờ “Thơ”, ông được toàn quyền làm cả nội dung và hình thức (từ nội dung, mỹ thuật, đến in ấn).

Nguyễn Trọng Tạo còn là họa sĩ minh họa và trình bày mỹ thuật tạp chí Cửa Việt, tạp chí Âm nhạc, báo Thơ, tác giả măng-sét tạp chí Sông Hương, Sông Lam, Hồng Lĩnh, báo Thơ v.v...

Năm 2012, ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật với với cụm tác phẩm: với cụm tác phẩm: Đồng dao cho người lớn (tập thơ); Con đường của những vì sao (trường ca Đồng Lộc).

Nhận định

Sự cố từ bài thơ “Tản mạn thời tôi sống”

Bài thơ “Tản mạn thời tôi sống” của Nguyễn Trọng Tạo được viết năm 1981, ở thời điểm đời sống đã có nhiều khó khăn, thất vọng và hoài nghi, lúc này ông mới ngoài ba mươi tuổi. Bài thơ viết với một giọng thơ mới mẻ, một cách nhìn cuộc sống không giống ai, đề cập đến một hiện thực đau đớn, trần trụi, phơi bày cái nghèo nàn, cái hoang mang, sự thất vọng và cả sự sụp đổ thần tượng một thời. Đó thực chất là một cách “nhìn thẳng vào sự thật”, một cách vượt thoát khỏi những dư tưởng thời chiến tranh, vượt thoát khỏi những giáo điều để đưa thơ vào thế tục. Nhiều người cho rằng bài thơ này là một trong những bài thơ nổi bật của thập kỷ 1980.

Bài thơ được Nguyễn Trọng Tạo viết trong một đêm ở khu tập thể Vân Hồ. Khi viết xong bài thơ, chính ông đọc lại cũng thấy choáng váng. Bài thơ sau đó được truyền miệng cho nhiều bạn bè cùng nghe. Rất nhiều người đã tán thưởng. Rồi nhà văn Hoàng Minh Châu đã quyết định cho in bài thơ này trên báo Văn nghệ. Vừa in ra, dư luận đã râm ran. Độc giả và cả giới văn học truyền tay nhau đọc và bình luận. Nhưng sau đó không lâu là sự phản hồi từ một số người quản lý… Nguyễn Trọng Tạo bắt buộc phải tham gia những cuộc họp, kiểm điểm lên xuống. Cuộc sống trở nên tối tăm, đến nỗi có lúc ông đã định kết thúc cuộc sống của mình bằng hai khẩu súng ngắn. Sau đó, Nguyễn Trọng Tạo chấp nhận lệnh điều động vào công tác ở Nhà văn hóa Quân khu Bốn, buộc phải bỏ dở việc học ở Trường viết văn Nguyễn Du khi chỉ còn một thời gian ngắn nữa là tốt nghiệp.===

• Tình yêu sáng sớm (in chung với Nguyễn Quốc Anh), 1974
• Gương mặt tôi yêu (in chung với Trần Nhương, Khuất Quang Thụy), 1980
• Sóng nhà đêm biếc tôi yêu (in chung với Nguyễn Hoa, Nguyễn Thụy Kha), 1984
• Sóng thủy tinh, 1988
• Gửi người không quen, 1989
• Đồng dao cho người lớn, 1994, 1999
• Thư trên máy chữ và Tản mạn thời tôi sống, 1995
• Nương thân, 1999
• Thơ trữ tình, 2001
• 36 bài thơ, 2006
• Thế giới không còn trăng, 2006
• Em đàn bà, 2008
• Ký ức mắt đen, (song ngữ Việt – Anh), 2010
• Thơ và Trường ca, 2011
• Nến trắng (tam ngữ Việt – Anh – Ba Lan), 2014
• Mẹ tôi
• Dòng sông mặc áo

Trường ca

• Biển mặn, 2015
• Con đường của những vì sao (Trường ca Đồng Lộc), 1981, 2008
• Tình ca người lính, 1984

Văn xuôi

• Miền quê thơ ấu, 1988, tái bản với tên Mảnh hồn làng 1997, 2002, 2005
• Ca sĩ mùa hè. 1991, 1998, 2003...
• Khoảnh khắc thời bình, 1987
• Chuyện ít biết về văn nghệ sĩ, 2001

Tiểu luận, phê bình

• Văn chương cảm và luận, 1999

Ca khúc

• “Làng quan họ quê tôi”,
• “Khúc hát sông quê”,
• “Đôi mắt đò ngang”,
• “Tình ca bên một dòng sông”,
• “Non nước Cao Bằng”,
• “Mẹ tôi”,
• “Đồng Lộc thông ru”,
• “Tình ca hạt giống vàng”,
• “Trống hội cổng làng”,
• “Tình Thu”,
• “Tình Đông”,
• “Tình Xuân”,
• “Tình Hạ”,
• “Con dế buồn”,
• “Mưa”,
• “Nghe biển ru đêm”,
• “Tình ca hoa cúc biển”…

Tuyển tập ca khúc

• Ca khúc Nguyễn Trọng Tạo, 1996
• Tình khúc bốn mùa, 1996
• Khúc hát sông quê, 2002

Liveshow cá nhân

• "Khúc hát sông quê" (liveshow thơ, nhạc) tổ chức vào tháng 8-2018 tại Hà Nội.

Vinh danh

*Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2012

Giải thưởng văn học

• Giải thưởng thơ Nghệ An (1969)
• Giải thưởng thơ hay báo Văn nghệ do độc giả bình chọn (1978)
• Giải thưởng thơ hay báo Nhân dân (1978)
• Giải thưởng thơ hay tạp chí Văn nghệ quân đội (1978)
• Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô (1989–1994) cho tập truyện Miền quê thơ ấu
• Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Cố đô (1995–2000) cho tập thơ Đồng dao cho người lớn
• 2 Giải thưởng của Bộ Văn hóa và Thông tin cho bìa sách đẹp: Những con chim kêu đêm, Khát Nguồn:

Giải thưởng âm nhạc

• Giải thưởng đặc biệt của Uỷ ban nhân dân tỉnh Hà Bắc (1981) cho ca khúc "Làng Quan họ quê tôi"
• Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Hồ Xuân Hương (1997–2002) cho ca khúc "Đôi mắt đò ngang"
• Giải thưởng Văn học Nghệ thuật (1997) của Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam cho ca khúc "Đôi mắt đò ngang"
• 5 lần đạt Giải thưởng Hội Nhạc sĩ Việt Nam cho các ca khúc: "Mặt trời trong thành phố" (1983); "Đường về Thạch Nham" (1984); "Con dế buồn" (1997); "Đồng Lộc thông ru" (1998); "Khúc hát sông quê" (2005)
• Giải thưởng của Hội Nông dân Việt Nam (2001) cho ca khúc "Cánh đồng ở giữa hai làng"
• Giải thưởng (cup) Những ca khúc hay về Nông nghiệp và Nông thôn Việt Nam (1945–2010) của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho 2 ca khúc "Làng Quan họ quê tôi" và "Khúc hát sông quê" Nguồn: